سیارات منظومه ی شمسی:
منظومه ی شمسی 8 منظومه دارد که به ترتیب نزدیکی خورشید عبارتند از : عطارد(تیر) – زهره(ناهید) – زمین(بهرام) – مریخ – مشتری – زحل(کیوان) – اورانوس – نپتون .
اورانوس، نپتون و پلوتو نسبت به خورشید و زمین فاصله ی بسیار زیادی دارند به طوری که با چشم غیر مسلح (بدون تلسکوپ و یا دوربین بسیار قوی) دیده نمی شوند.
عطارد(تیر):
عطارد یا تیر نزدیک ترین سیاره به خورشید است.در عین حال عطارد کوچکترین سیاره ی منظومه ی شمسی است و قطر آن 3100میل و فاصله ی آن تا خورشید به طور متوسط 36 میلیون میل است.
چون فواصل تمام سیارات نسبت به خورشید در تغییر است به همین جهت فاصله ی متوسط آنها را باید ذکر کرد زیرا مدار سیارات در اطراف خورشید تقریبا بیضی است و فاصله ی آنها هنگام گردش تغییرمی کند.مثلا فاصله ی زمین با خورشید در ماه دی 3 میلیون میل کمتر فاصله آن در تیر ماه است.
عطارد به علت نزدیکی با خورشید با سرعت بسیار زیادی به دور آن می گردد،سرعت عطارد در هر ثانیه 30 میل است و بدین ترتیب در مدت 88 روز یکبار به دور خورشید می گردد.
عطارد به واسطه ی نزدیکی زیاد به خورشید به طوری تحت تأثیر جاذبه ی آن قرار گرفته و طی یکبار گردش به دور خورشید فقط یکبار به دور خود می گردد.بدین ترتیب همیشه یک روی عطارد بخورشید ست و به قسمت تاریک آن هرگز نور خورشید نمی رسد.آن قسمت از عطارد که همواره رو به خورشید قرار گرفته دارای گرمای فوق العاده است،درجه حرارت در این قسمت تقریبا به 300 درجه می رسد،در حالیکه در قسمت دیگر که هرگز نور خورشید به آن نرسیده درجه حرارت تقریبا صفر مطلق است.
گرداگرد عطارد هیچگونه اتمسفری (جو) وجود ندارد زیرا کوچکی این کره و میزان قوه ی جاذبه به اندازه ای نیست که بتواند گازی را بعنوان اتمسفر گرداگرد خود نگه دارد.
زهره(ناهید):
زهره یا ناهید شباهت فراوان به کره ی زمین دارد.این کره که خواهر زمین نامیده می شود اندکی از کره ی زمین کوچکتر است و قطر آن حدود 200 میل کمتر از قطر زمین است.زهره طبق تقویم ما در مدت 225 روز یکبار به دور خورشید می گردد و طی این مدت مسافتی به طول 68 میلیون میل را طی می کند.
سطح زهره را یک اتمسفر غلیظ ابر مانند فراگرفته و نیرومندترین تلسکوپ ها هم نمی توانند ماوراء آن را مکشوف سازند.در حال حاضر به هیچ وجه معلوم نیست که سطح اصلی کره ی زهره از چه چیزها پوشیده شده آنچه که در این باره گفته می شود حدس و گمانی بیش نیست.حتی مدت روز زهره هم به درستی معین نیست و تاکنون چندین بار دانشمندان عقیده ی خود را در این باره تغییر داده اند. نخستین تخمین دانشمندان در مورد طول روز زهره عبارت از همان 225 روز زمین یعنی یکبار گردش زهره به دور خورشید بود.پس از چندی عده ای از دانشمندان اظهار داشتند ممکن است طول یک روز زهره برابر با 30 روز زمین باشد.آخرین تحقیقات دانشمندان در این زمینه مدتی بین دو مدت مذکور را حدس می زند.آزمایشهای اسپکتروسکوپی نشان داده است اتمسفر زهره مملو از گاز کربنیک است.تا مدتها پیش هیچگونه اثری از اکسیژن خالص و یا بخار آب در اتمسفر این کره دیده نشده بود ولی در سال 1959 دانشمندان علم و نجوم تلسکوپی را به ارتفاع صدهزار پایی زمین فرستادند و این تلسکوپ و اشعه ی اسپکتروسکوپ آثار اکسیژن و بخار آب را در اتمسفر کره ی زهره تشخیص دادند.با این کشف نظریه ی قبلی دانشمندان نسبت به وضع داخلی کره بکلی تغییر کرد تا پیش
از آن تصور می شد که سطح اصلی زهره را صحرای سوزان و بی آب و علفی پوشانده است ولی پس از کشف اثر اکسیژن و بخار آب،با حرارتی که در کره ی زهره حکمفرماست دانشمندان حدس زدند که سراسر زهره از جنگلهای انبوهی شبیه به جنگلهای استوایی کره ی زمین پوشیده شده است.
درجه حرارت کره ی زهره در قسمتهای روز و شب آن متغیر است،هنگام روز یعنی آن قسمت از زهره که به سمت خورشید قرار می گیرد درجه حرارت تقریبا به صد درجه ی سانتی گراد یعنی درجه ی جوشش آب می رسد در حالیکه به هنگام شب درجه حرارت به ده درجه زیر صفر می رسد.
آخرین تحقیقات دانشمندان نشان داده است که قطبین کره ی زهره در موقع معین مختصری حرکت کرده و تغییر جا می دهد و این دلیل آنست که در کره ی زهره مانند زمین فصول مختلف وجود دارد.
اگر با موشک فوق العاده سریعی که بتواند در هر ثانیه هفت میل و یا در هر ساعت 28 هزار کیلومتر مسافت را طی کند بخواهیم به سیارات همسایه ی خود یعنی سیارات منظومه ی شمسی مسافرت کنیم مدت مسافرت به هریک از آنها به قرار زیر است :
از زمین تا ماه 9 ساعت
از زمین تا زهره 43 روز
از زمین تا زهره 82 روز
از زمین تا مریخ 95روز
از زمین تا مشتری 5 ماه
(ژوپیتر) یکسال و نه ماه و 15 روز
از زمین تا زحل (که دارای کمربند است) 3 سال و هفت ماه و 15 روز
از زمین تا اورانوس 7 سال و 8 ماه
از زمین تا نپتون 12 سال
از زمین تا پلوتو 16 سال
از زمین تا نزدیکترین ستاره ی ثابت 120 هزار سال
مشتری:
مشتری بزرگترین سیاره ی منظومه ی شمسی است.قطر استوایی آن 88 هزار میل و یا به عبارت دیگر یازده برابر قطر زمین است.یکروز
مشتری یکروز مشتری برابر با مدتی تقریبا 10 ساعت زمین است برای سیاره ای با چنین حجم زیاد داشتن روز به این کوتاهی باعث تعجب است و نشان می دهد که گردش وضعی مشتری فوق العاده سریع است.در خط استوای مشتری سرعت حرکت این سیاره به دور خود 22 هزار میل در ساعت است،در حالی که در خط استوای زمین سرعت حرکت یک هزار میل در ساعت است.
گردش انتقالی مشتری به دور خورشید در مدتی معادل دوازده سال زمین طول می کشد.مشتری دارای اتمسفر است و قسمت عمده ی این کره را جو آن پوشانده.اصولا تا مدتها عده ای از دانشمندان چنین می پنداشتند که تمام کره ی مشتری عبارت از توده ای از انواع گازهاست،ولی اکتشافات تازه و بخصوص عکسهای واضحی که به تازگی از این کره گرفته شده ثابت کرده است که در میان این توده ی
عظیم گاز قسمت جامد سختی نیز وجود دارد که سطح آن را قطعات بسیار بزرگی به ضخامت 10 هزار میل پوشانده است بدین ترتیب عمق اتمسفر مشتری به 25 هزار میل می رسد،این اتمسفر از گازهای مختلفی تشکیل شده که عبارتند از :
هیدروژن – هلیوم – متان و آمونیاک.
درجه ی حرارت در سطح ظاهری مشتری به 130 درجه زیر صفر می رسد.
اتمسفر مشتری به خوبی نور خورشید را منعکس می کند و در نتیجه هنگام شب از تمام ستارگان دیگر درخشان تر دیده می شود.
مشتری 12 قمر دارد که چهارتای آن بسیار بزرگ و درخشان هستند و مثلا یکی از آنها به بزرگی کره ی عطارد است.
زحل(کیوان) :
زحل یا کیوان آخرین سیاره ایست که با چشم غیر مسلح در میان منظومه ی شمسی می توان دید.فاصله ی آن تا خورشید تقریبا 2 برابر فاصله ی مشتری تا خورشید است.حجم زحل بعد از مشتری از سایر سیارات بیشتر است ولی باید دانست که وزن مخصوص این کره ناچیز است.وزن مخصوص کره ی زحل از وزن مخصوص آب هم کمتر است و بدین ترتیب اگر بتوان اقیانوس بسیار بزرگی از آب ایجاد کرد که زحل در آن جاگیرد،سراسر این کره در آب غوطه ور خواهد شد و به زیر آب نخواهد رفت.قطر زحل در استوا برابر با 71 هزار میل است و گردش آن به دور خود در مدت 10 ساعت انجام می گیرد.زحل دارای اتمسفر است و جو آن شباهت کامل به اتمسفر کره ی مشتری دارد با این تفاوت که به علت فاصله ی زیاد آن تا خورشید،درجه حرارت آن لااقل 100 درجه کمتر است در 300 درجه ی فارنهایت زیر صفر گاز آمونیاک یخ می بندد و بدین جهت بسیاری از ابرهای زحل همان آمونیاک منجمد است.
ساختمان زحل نیز شباهت فراوان به ساختمان مشتری دارد،بدین معنی که یا تمام این کره ی بزرگ از گازهای مختلف تشکیل شده و یا آن که در میان انبوه این گازها مرکز جامدی نیز وجود دارد که سراسر آن را یخ پوشانده است.
زحل تعداد نه قمر دارد،که دوتای آنها بسیار بزرگ اند مثلا یکی از این قمرها به نام تیتان 3500 میل قطر دارد.
جالب ترین مسئله در مورد زحل کمربندهای آن است در 7000 میلی متری سطح زحل در روی منطقه ی استوایی آن کمربند پهن بزرگی قرار گرفته که درست بر گرداگرد این کره واقع شده است.این کمربند که در فضا قرار گرفته مساحتی معادل 35000 میل را اشغال می کند بجز این کمربند،کمربندهای دیگری هم به همان ترتیب و موازی با اوّلی گرداگرد این کره قرار دارند.
دانشمندان حدس می زنند که این کمربندهای زحل از هزار میلیون قطعات کوچک ترکیب شده اند که به دنبال یکدیگر به دور زحل می چرخند.
در میان قطعات کمربند زحل تکه های عظیم یخ هم وجود دارد.
دانشمندان ستاره شناس چنین فرض می کنند که این کمربندها در ابتدا عبارت از یک یا دو قمر جداگا نه بوده ا ند که به گرد زحل می چرخیده اند و پس از آن که قوه ی جاذبه ی زحل آنها را به خود نزدیک نمود یکمرتبه بنا به عللی متلاشی گشتند و به شکل ذرّات ریزی به دور این سیاره شروع به گردش نمودند و به شکل این کمربندها در آمدند.
مریخ
مریخ بعد از زمین واقع شده بدین معنی که فاصله ی آن نسبت به خورشید از فاصله ی زمین بیشتر است.
قطر کره ی مریخ چهار هزار و دویست میل است،یعنی در حقیقت اندکی از نصف کره ی زمین بیشتر است.به عبارت دیگر حجم کره ی مریخ تقریبا نصف کره ی زمین است.
مریخ ظرف 687 روز یکبار به دور خورشید می گردد بدین ترتیب سرعت حرکت مریخ در هر ثانیه 15 میل است.گردش مریخ به دور محور خود نیز تقریبا مانند زمین است یعنی طی 24 ساعت و 37 دقیقه یکبار به دور خود می گردد.فاصله ی متوسط مریخ تا کره ی خورشید 141 میلیون میل است به همین سبب درجه حرارت مریخ کمتر از درجه حرارت کره ی زمین است.
کره ی مریخ دارای اتمسفر است ولی اتمسفر آن رقیق تر از جو کره ی زمین است که در 15 میلی سطح زمین قرار دارد.
هنگام ظهر سطح کره ی مریخ از 10 تا 15 درجه حرارت دارد.هنگام غروب آفتاب در کره ی مریخ درجه حرارت به 33 درجه زیر صفر می رسد و شب به 35 تا 40 درجه زیر صفر می رسد.
پنج هشتم سطح کره ی مریخ را صحرایی از سنگ و شن سرخ رنگ پوشانده است.سرخی این صحرا به علت آنست که مواد تشکیل دهنده ی آن اکسیژن هوا را جذب کرده و به اصطلاح ما زنگ زده میزان اکسیژن خالص در اتمسفر مریخ با مقایسه ی میزان اکسیژن در اتمسفر کره ی زمین اندک و ناچیز است.
بعد از این صحرای سرخ رنگ بقیه ی سطح مریخ سبز است و این سبزی در فصول مختلف سال تغییر رنگ می دهد بدین ترتیب که ابتدا سبز کمرنگ و سپس به رنگ آبی و بعد به رنگ قهوه ای در می آید و پس از مدتی دوباره سبز و خرم می شود و این نشانه ی
آنست که در این قسمت ها از کره ی مریخ نباتاتی وجود دارند که به مقتضای تغییر فصل و سپس در پاییز مریخ پژمرده می شوند و بعد از مدتی دوباره سبز می شوند ولی دانشمندان معتقدند که این نباتات به احتمال قوی از نباتات ابتدایی مثلا نوعی از قارچها و خزه ها و یا جلبک های کره ی زمین هستند.در کره ی مریخ وجود آب مسلم شده است ولی میزان آن به درستی معلوم نیست،به غیر از آب،برف و یخ هم در این کره وجود دارد به طوری که در فصل زمستان مریخ قطعات برف و یخ آن به وسیله ی تلسکوپ های نیرومند دیده می شوند.
فصول مریخ به احتمال قوی عینا مانند فصول کره ی زمین با این تفاوت که هر فصل از کره ی مریخ طولانی تر از هریک از فصول کره ی زمین است زیرا اصولا سال مریخ طولانی تر سال کره ی زمین است.
در فصل زمستان مریخ قطعات سفید رنگ برف و یخ در پاره ای از نقاط آن ایجاد می شود و پس از پایان یافتن زمستان این یخها به تدریج ذوب می شوند و رفته رفته قطعات روند. سفید رنگ از میان می روند. آبی که به این طریق حاصل می شود به مصرف رویا ندن همان گیاه های ابتدایی می رسد.
کانالهای مریخ – مسئله ی کانالها ی مریخ موضوعی است که هنوز هم روشن نشده است.از سالها پیش دانشمندان ستاره شناس به وجود تعدادی کانال در سطح کره ی مریخ پی برده اند.این کانالها یا این خطوط بوسیله ی تلسکوپ به خوبی دیده می شوند.عده ی زیادی از ستاره شناسان تمام زندگی خود را صرف مطالعه ی این کانالها نمودند که ببینند آیا آنها به وسیله ی موجودات زنده حفر شده اند یا خیر.
تاکنون عقاید مختلفی از طرف دانشمندان در این زمینه ابراز شده که هیچ یک قطعیت ندارد.ممکن است این کانالهای منظم بر اثر عبور طبیعی آب بر روی زمین است ایجاد شده باشند یا امکان دارد که زلزله های شدید باعث بروز چنین خطوطی شده باشد چشم بیننده کره خاک آن را به کانال تعبیر می کند.به هر حال هنوز نمی توان یک دلیل علمی قابل قبول برای منشأ اصلی این کانالها ارائه داد.
کره ی مریخ هر چند سال یکبار به زمین نزدیک می شود (به علت حرکت انتقالی هر دو کره) و در این موقع بهتر از هر موقع می توان سطح آن را مطالعه کرد.در سال 1956 که فاصله ی این دو کره به حداقل خود رسید دانشمندان با تلسکوپ های نیرومند قطعه ای در مریخ کشف کردند که پوشیده از نباتات بود و حال آنکه در سال 1939 همان قطعه خالی از گیاه بود.کره ی مریخ دارای دو قمر بسیار کوچک است که قطر یکی از آنها 5 میل و قطر دیگری 10 میل است و در سال 1887 ستاره شناسی به نام ((آسان هال)) آنها را کشف کرد این دو قمر را دایموس و فوبوس نام داده اند.فوبوس به کره ی مریخ نزدیک تر است و هر هفت ساعت یکبار به دور مریخ می گردد.
در حالیکه دایموس که از دیگری دورتر است هر 30 ساعت یکبار به دور مریخ می گردد.
نکته جالب در مورد سیاره ی مریخ و این دو قمر که همه جا ذکر می شود آنست که در سال 1826 که هنوز هیچ دانشمندی این قمرها نشده بود جوناتان سویفت نویسنده ی انگلیسی در کتاب مسافرت های گالیور،این دو قمر را تشریح کرده و وجود آن دو را تذکر داده بود!
زمین :
کره ی زمین از نظر بزرگی پنجمین سیاره ی منظومه ی شمسی است از نظر فاصله تا خورشید سومین سیاره به شمار می رود(عطارد – دوم زهره – سوم زمین) کره ی زمین از نظر هندسی کره ی کامل نیست و بواسطه ی فرورفتگی هایش در قطبین می توان آن را بیضی دانست.
مساحت زمین 274و950و196 (صد و نود و شش میلیون و نهصد و پنجاه هزار و دویست و هشتاد و چهار)میل مربع است.قطر کره ی
زمین در استوا 668و792 میل است.
کره ی زمین ظاهرا جامد است بدین معنی که گذشته از آبهای آن سطح آن را پوشش جامد و سختی فرا گرفته ولی مواد درون آن بحالت مذاب است.هرچه از سطح زمین به طرف مرکز پیش برویم به میزان هر 50 پا (تقریبا 19 متر) حدود یک درجه گرمای آن افزایش میابد.گرمای نواحی نزدیک به هسته ی مرکزی زمین تقریبا به میزان گرمایی است که برای ذوب شدن سخت ترین فلزات لازم است.
بنا به عقیده ی دانشمندان گرمای زمین از دو منبع سرچشمه می گیرد یکی گرمای اولیه که هنوز هم در مرکز آن به میزان فوق العاده زیاد وجود دارد و رفته رفته کاهش میابد،دیگری رادیو اکتیویته طبیعی سنگها و معدنیات زمین که خود ایجاد گرما می کند.
اتمسفر زمین مانند پوششی سراسری آن را فراگرفته.این اتمسفر از گازهای گوناگونی تشکیل شده که مهمترین آنها عبارتند از :
ازت – اکسیژن – آرگون و بخار آب.
گازهای درجه دوم اتمسفر عبارتند از :
گازکربنیک – هیدروژن – نئون – هلیوم کریپتون و بالاخره گاز نون و ازون و میزان بسیار کمی متان.
اتمسفر زمین یعنی گازهای نامبرده را نیروی جاذبه ی زمین در اطراف این کره نگه می دارد به همین مناسبت هرچه از سطح زمین به طرف بالا برویم اتمسفر رقیق تر می شود غلیظ ترین قسمت اتمسفر همان منطقه ای است که با سطح زمین تماس دارد.
- تاریخ : يكشنبه ۲۶ شهریور ۹۶
- ساعت : ۱۲ : ۴۷
- ادامه مطلب
- |
- نظرات [ ۰ ]
